معناشناسی و موارد کاربرد واژه «تأویل» در روایات / حسین مظفری

مسألۀ اصلی این مقاله، بررسی کاربردهای واژۀ «تأویل» در روایات اهل بیت: است و از باب مقدمه و برای تسهیل در مقایسۀ اصطلاحات مختلف این واژه، معنای لغوی آن و همچنین معانی اصطلاحی آن در تفسیر، کلام و عرفان نیز مورد توجه قرار گرفته است. روش مورد استفاده در آن، توصیفی – تحلیلی است و هدف، ره‏یابی به معانی دقیق واژگان قرآنی و روایی. «تأویل» در روایات به معنای رویا، برخی از افعال همچون نماز و ... و همچنین درباره قرآن به کار رفته است. از جمله یافته‏های مهم این پژوهش آن است که اولاً واژۀ «تأویل» در روایات، در بسیاری از موارد، در برابر «تنزیل» استفاده می‏شود؛ ثانیاً هرگز به معنای «معنای مخالف ظاهر» - که در السنۀ متأخران شیوع یافته - استفاده نشده است؛ ثالثاً «معانی باطنی آیات» و همچنین «مصادیق دیگری غیر از مصادیق شأن نزولی» از جمله مهم‏ترین کاربردهای روایی واژۀ «تأویل» محسوب می‏شوند.